Vanda

Foto: © Copyright Orchid Greenhouse. Wszelkie prawa zastrzeżone.

Vanda

Vandy pochodzą z południowo-wschodniej Azji. Większość odmian lubi jasne światło i ciepło oraz stosunkowo wysoką wilgotność.

Światło:

Większość gatunków z rodzaju Vanda rośnie na wierzchołkach drzew, wzdłuż brzegów rzek i w innych wyeksponowanych stanowiskach i lubi jasne światło. Biorąc pod uwagę uprawę w mieszkaniu, południowe okno będzie dla nich najlepsze. W wypadku uprawy pod sztucznym oświetleniem najlepsze światło zapewni lampa sodowa lub lampa HQI i tylko taka może zapewnić 2-3 krotne kwitnienie w ciągu roku. Vandy można uprawiać latem na zewnątrz, o ile temperatura w nocy będzie powyżej 10°C. Należy je umieszczać w rozproszonym jasnym świetle, np. w półcieniu pod drzewem. Dopiero potem stopniowo można je przyzwyczajać do jaśniejszego światła. Na oświetlonym pełnym słońcem oknie południowym w okresie od maja do września trzeba zapewnić trochę cienia, na przykład przy użyciu cienkiej zasłony lub żaluzji. Pomimo światłolubności vand długotrwałe utrzymywanie się latem na parapecie temperatur powyżej 40°C także może spowodować dotkliwe poparzenia liści, a nawet wywołać śmierć rośliny.

Ponieważ w rejonach podzwrotnikowych długość dnia zmienia się tylko nieznacznie, to w wypadku doświetania sztucznym światłem długość sztucznego dnia powinna wynosić 14-16 godzin przez cały rok.

Temperatura:

Vandy to południowoazjatyckie rośliny z ciepłego klimatu i wymagają dość wysokich temperatur - wyjątkiem jest Vanda coerulea i niektóre jej hybrydy. Najbardziej odpowiednie temperatury w dzień to 24-32°C, a w nocy od 16 do 20°C. Taki zakres temperatur panuje w większości naszych mieszkań.

Zimą należy uważać na wietrzenie podczas mrozów - przewianie rośliny silnym prądem powietrza o temperaturze bliskiej 0°C może spowodować przemarznięcie liści objawiające się ich szklistością i więdnięciem. Silne przemarznięcie może doprowadzić do śmierci całej rośliny. Szok temperaturowy (także podczas transportowania roślin zimą) może spowodować także opadanie kwiatów i pąków.

Wilgotność powietrza:

Wymagania vand dotyczące wilgotności powietrza zależą od sposobu ich uprawy. W szklarniach i w orchidariach są uprawiane bez żadnego podłoża - ze swobodnie zwisającymi korzeniami.

Foto: © Copyright Kultana Orchids. Wszelkie prawa zastrzeżone.

Vandy są storczykami o monopodialnym typie wzrostu i nie mają pseudobulw będących magazynem wody, więc zbyt niski poziom wody w tkankach może szybko doprowadzić do śmierci rośliny. Dlatego ważne jest zapewnienie odpowiedniej wilgotności otoczenia. W wypadku uprawy bez podłoża wskazana jest wilgotność powyżej 60%, optymalnie ponad 80%, a i tak uprawiane w ten sposób rośliny muszą być podlewane codziennie, a w suche, słoneczne dni nawet kilkukrotnie.

Przy braku witryny kwiatowej vandy uprawia się zwykle w wiszących doniczkach lub koszyczkach z listewek, wypełnionych luźnym, łatwo przesychającym podłożem. Dla zdrowia rośliny konieczny jest stały ruch powietrza wokół korzeni i dlatego podłoże musi być gruboziarniste, przewiewne, z bardzo dużymi przestrzeniami powietrznymi. Czasem rośliny są uprawiane z niewielką tylko ilością gruboziarnistego (3-5 cm) węgla drzewnego lub dużych kawałków kory dębu korkowego, tak aby tylko utrzymać rośliny w odpowiedniej pozycji. Dobrym podłożem jest też mieszanka korków od wina i grubego keramzytu lub duże, kilkucentymetrowe kawałki kory jodłowej lub kawałki włókien paproci drzewiastej. Korzeniom należy pozwolić na dowolny wzrost, zwisanie poza doniczkę lub koszyk i nie należy ich przycinać w celu nadania roślinie uporządkowanego wyglądu. W wypadku tak uprawianych roślin wystarczy podlewanie latem raz na 4-6 dni, a zimą raz na tydzień. Trzeba przy tym pamiętać, że podłoże musi całkowicie wyschnąć między kolejnymi podlaniami i do tego dostosować częstotliwość podlewania.

Ponieważ jedyną wrażliwą na suche powietrze częścią rośliny są korzenie, można też zastosować owalny szklany wazon, który będzie spełniał rolę "szklarenki" dla samych korzeni. W tym celu należy postawić koszyk z rośliną w szyjce wazonu, a korzenie wpuścić swobodnie do środka. Na dnie wazonu należy zawsze utrzymywać kilka centymetrów wody, najlepiej destylowanej, która parując będzie podwyższać wilgotność. Poziom wody musi być odpowiednio niski, aby korzenie nie były z nią w stałym kontakcie. W celu podlewania tak uprawianej rośliny można ją za każdym razem wyjmować z wazonu i wstawiać do wiaderka z wodą lub polewać prysznicem nad wanną. Można też nie wyjmować vandy z wazonu i po prostu zamgławiać cały system korzeniowy spryskiwaczem ogrodniczym. Zbliżonym, chyba najprostszym sposobem uprawy vandy jest umieszczenie jej w pustej, dużej, glinianej doniczce i pozwolenie korzeniom na przyczepianie się do niej.

Rośliny można też co rano zamgławiać, ale trzeba wiedzieć, że NIE ZASTĄPI TO STAŁEJ WYSOKIEJ WILGOTNOŚCI POWIETRZA. Ważne jest, aby liście obeschły przed nocnym obniżeniem temperatury. Roślin nie należy zamgławiać zimą, bo w niższych temperaturach i przy obniżonym metabolizmie są bardziej podatne na gnicie wywołane pozostawaniem wody w kątach liści. Należy unikać zamgławiania wodą z kranu, a używać wyłącznie deszczówki lub wody destylowanej. W wypadku dysponowania tylko wodą z kranu lepiej całkowicie zrezygnować z zamgławiania, ponieważ powoduje to bardzo szkodliwe dla storczyków gromadzenie się kamienia wodnego w kątach liści.

Woda:

Vandy uprawiane w doniczkach bezwzględnie wymagają zupełnego przeschnięcia podłoża przed kolejnym podlaniem. Jest to najważniejszy aspekt uprawy tych roślin! ICH PODŁOŻE NIE MOŻE BYĆ PRZEZ CAŁY CZAS RÓWNOMIERNIE WILGOTNE!!! Należy je podlewać mocno, ale odpowiednio rzadko - dorosłe rośliny w okresie wegetacji zwykle raz na 5 do 7 dni, a zimą nie częściej niż raz na tydzień. Zbyt częste podlewanie, bez okresu przeschnięcia, powoduje gnicie korzeni i w końcu doprowadza do śmierci rośliny!!!

Vandy uprawiane epifitycznie (bez podłoża) zwykle podlewa się codziennie rano. Podczas pochmurnej pogody zimą wystarczy podlewanie tylko raz na dwa dni, ale za to w letnie upały wymagają one podlewania nawet kilka razy dziennie.

Do podlewania najlepsza jest deszczówka, woda z filtra odwróconej osmozy lub destylowana. Nie zaleca się podlewania wodą z kranu, nawet przegotowaną i odstaną, ponieważ szybkie przesychanie tych roślin powoduje osadzanie się kamienia wodnego, w dłuższym okresie zabójczego dla korzeni. Podlewać należy obficie i dokładnie, upewniając się, że woda wycieka wszystkimi otworami doniczki.

Zalecanym sposobem podlewania wszystkich storczyków jest wstawianie całej doniczki do naczynia z wodą (np. wiaderka), tak aby była zanurzona po brzegi, i przetrzymanie jej tak przez 15 minut do godziny. To jedyny sposób dający pewność, ze podłoże nasiąkło w całej objętości, a korzenie "powietrzne" wystające z doniczki też pobrały wodę.

Nawożenie:

Vandy są storczykami monopodialnymi, które szybko i cały czas rosną. Dlatego muszą być regularnie nawożone. Należy stosować (ogólnie dostępne w hipermarketach i w sklepach ogrodniczych) nawozy dla storczyków. Na etykietach wielu roślin i nawozów dla storczyków podawana jest informacja, aby rośliny nawozić co miesiąc. Większość osób uprawiających storczyki nawozi je jednak co tydzień (czyli przy każdym podlewaniu), ale bardziej rozcieńczonym nawozem - zwykle 1/4 lub 1/2 zalecanej na opakowaniu dawki nawozu dla storczyków. Jeżeli nawozi się przy każdym podlewaniu, to co miesiąc lub co dwa miesiące podłoże powinno być przepłukane czystą wodą bez nawozu. Nie jest to trudne - wystarczy po prostu raz na jakiś czas podlać roślinę obficie czystą wodą bez nawozu. Optymalne postępowanie w tym wypadku jest następujące: najpierw należy normalnie podlać rośliny, aby rozpuścić nagromadzone sole. Po około godzinie podłoże należy przepłukać wodą w ilości równej dwukrotnej objętości doniczki. Zimą należy nawozić tylko co drugie lub co trzecie podlewanie.

Vandy uprawiane epifitycznie (bez podłoża) zwykle nawozi się co drugie lub co trzecie podlewanie przez cały rok, stosując zawsze 1/4 stężenia zalecanego na opakowaniu nawozu.

Kwitnienie:

Vandy mogą kwitnąć o dowolnej porze roku, ale najczęściej jest to okres od wiosny do jesieni. Wiele hybryd kwitnie 2, a w optymalnych warunkach nawet 3 razy do roku.

Foto: © Copyright Umberto Paris. Wszelkie prawa zastrzeżone.

Niewielkie obniżenie temperatury i jasne światło wspomagają inicjowanie pędów kwiatowych. Gdy zaczyna wyrastać pęd kwiatowy z pąkami lub kwiaty rozwijają się, podłoże powinno być stale wilgotne. Jeżeli wierzchołek pąka jest lepki i pokryty podobną do miodu przezroczystą substancją, można spróbować spryskać te pąki, aby rozpuścić słodkawą wydzielinę. Pomaga to pąkom otworzyć się normalnie.

Foto: © Copyright Tomasz Urbaniak. Wszelkie prawa zastrzeżone.

W zależności od odmiany kwiaty utrzymują się od 6 do 8 tygodni, a czasem dłużej. Silne rośliny wypuszczają czasem dwie łodygi kwiatowe jednocześnie lub w odstępie miesiąca lub dwóch.

Kolorystyka kwiatów tych roślin jest niebywale bogata, także wielkość kwiatów może znacznie się różnić - od 1 centymetra w wypadku niektórych hybryd ze sztucznego rodzaju Ascocenda, do ponad 12 centymetrów u wielu hybryd i gatunków Vand. Szczególnie atrakcyjnym kolorem wielu Vand, rzadko spotykanym wśród storczyków, jest niebieski.

Ponieważ łodygi kwiatowe Vand nie powtarzają kwitnienia, to po przekwitnięciu, gdy wszystkie kwiaty opadną, a pęd kwiatowy uschnie, można go wyciąć dość nisko, uważając jednak, aby nie uszkodzić liści. W kolejnym sezonie (optymalnie już po 3-4 miesiącach) następna łodyga kwiatowa wyrośnie z kąta liściowego położonego nieco wyżej na łodydze.

Przesadzanie:

W wypadku tych roślin podłoże powinno zawsze być bardzo przewiewne i gruboziarniste z zachowanymi dużymi przestrzeniami powietrznymi.

Vandy w drewnianych koszyczkach mogą w nich pozostawać przez wiele lat, wytwarzając coraz dłuższy system korzeniowy. Vandy w doniczkach powinny mieć jako podłoże grube kawałki węgla drzewnego lub kory, ponieważ ich korzenie bezwzględnie wymagają swobodnego dostępu powietrza. Przesadzanie należy przeprowadzać co 2 lata, gdy korzenie wyrastają poza doniczkę. Podczas przesadzania oczyszczamy system korzeniowy ze starego podłoża, uważając aby nie połamać zdrowych, żywych korzeni. Obcinamy wszystkie martwe, zgniłe, brązowe, gąbczaste lub puste w środku korzenie. Zdrowe korzenie są białe lub jasnobeżowe i jędrne w dotyku. Po przesadzeniu należy przez 2 do 3 tygodni trzymać je sucho, aby zabliźniły się wszelkie zranienia korzeni. Jeżeli uprawiamy roślinę w drewnianym koszyczku, a nie jesteśmy w stanie zapewnić odpowiedniej wilgotności powietrza, można cały system korzeniowy wraz z koszyczkiem włożyć do nowej dużej glinianej doniczki i wypełnić ją dużymi kawałkami węgla drzewnego. Można też zastosować formy uprawy opisane w sekcji "Wilgotność powietrza".

Przydatne łącza:

Orchidarium > Storczyki od A do Z (opisy uprawy gatunków)

Orchidarium > Galeria > Vanda, Ascocenda (fotografie hybryd i gatunków)

Polskie Towarzystwo Miłośników Orchidei > FAQ (najczęściej zadawane pytania)

Tłumaczenie materiałów źródłowych: Grażyna Siemińska
Autor: Jerzy Dziedzic